فضای مجازی تهدید یا فرصت

 در دنیای امروز که عصر ارتباطات نام گرفته است، رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی به واسطه سرعت، تداوم و وسعت جهانی به مثابه جزء لاینفک ارتباطات اجتماعی در نظر گرفته می شود؛ به گونه ای که تصور دنیای بدون رسانه برای ما غیر ممکن است. تحولات عظیم در حوزه فناوری های نوین ارتباطی و صنایع اطلاعاتی، فرصت و تهدیدات متعدد را در پی داشته است که در این گزارش به تبیین تعدادی از آسیب ها و تهدیدات فضای مجازی در عرصه فرهنگی و اجتماعی می پردازیم. این آسیب ها و تهدیدات عبارت است از:

ایجاد تغییر در حوزه فرهنگی و سبک زندگی
کارشناسان معتقدند که ابزارهای ارتباطی اگر چه انسان ها را وارد فضای اجتماعی بزرگتری در محیط مجازی می کند و ارتباطات آنها را توسعه می دهد، اما در عمل و در زندگی واقعی، مواجه با یک نوع «تفرّد» و کاهش مسئولیت اجتماعی در بین مردم به خصوص جوانان هستیم. این اتفاق از سوی دیگر باعث ایجاد گسست در تداوم تربیت سنتی و خانوادگی جامعه می شود که در آینده می تواند چالش های هویتی به وجود بیاورد و یا ابزاری برای تخریب و نفوذ فرهنگی در دست نظام سلطه قرار گیرند و فرهنگ های بومی را در معرض نابودی قرار دهد.

تخریب چهره و شخصیت های معروف و تاثیرگذار
امروزه به جهت عدم کنترل و عدم مسئولیت پذیری کاربران فضای مجازی مشاهده می شود که با تولید و پخش شایعات مختلف، به راحتی کمپین هایی علیه شخصیت های مورد اعتماد جامعه در حوزه های مختلف راه اندازی و باعث تخریب چهره آنها می شود و همین طور این اتفاق در حوزه های اقتصادی باعث تحریم مصرف یک کالای خاص می شود که اهداف پشت پرده آن غالبا بر مبلغان کمپین ها پوشیده است و افراد عادی بدون تحقیق و اطلاع از صحت آنها را بازنشر می کنند.

تقویت عصبیت های بیجای قومی و قبیله ای
در این زمینه باید گفت به طور معمول اجتماعات قومی چه در قالب مجازی و چه به صورت واقعی به همبستگی های قومی منجر می شود و روح جمعی در میان اعضای شبکه ایجاد می کند. ولی چنانچه عصبیت های قومی در قالب فضای مجازی و شبکه های اجتماعی افزایش یابد، می تواند هویت ملی را کمرنگ و متاثر از هویت قومی سازد. گاه اجتماعی قومی می تواند به دلیل مطالبی که ممکن است یک سویه و به حمایت از قومیتی خاص مورد بحث قرار گیرد باعث اختلافات قومی و شکاف قومیت های مختلف با یکدیگر شود. علاوه بر این با توجه به باز بودن شبکه های اجتماعی، گروه های بیگانه می توانند با نفوذی سازمان یافته به درون این شبکه ها، مطالبات و خواسته های اقوام را هدایت کنند. حتی به راحتی می توانند به اختلافات درونی قومیت ها دامن بزنند و باعث تفرقه و واگرایی آنها از یکدیگر شوند.

به خطر افتادن حریم خصوصی و حقوق افراد جامعه
متاسفانه در سال های اخیر که مواجه با رواج بی رویه و بدون تعهد بسیاری از کاربران در عرصه فضای مجازی هستیم، بسیاری از مواقع دیده می شود که حریم خصوصی افراد مورد هجمه ودستبرد قرار می گیرد و آبرو و حیثیت افراد به راحتی مورد خدشه قرار می گیرد. این اتفاق علاوه بر تبعات بسیار شدید در زندگی فردی افراد جامعه، یک نوع ناامنی و ترس را در روابط اجتماعی افراد عادی به وجود آورده و بی اعتمادی جمعی را گسترش می دهد.

وقوع جرایم مالی و کلاهبرداری های کلان در فضای مجازی
در این خصوص می توان به ظهور جرائم رایانه ای، کلاهبرداری های کلان از طریق شبکه های مجازی، فروش مواد مخدر و غیره اشاره کرد. رواج جرایم مربوط با ابزارهای الکترونیکی به اندازه ای گسترده شده است که نیروی انتظامی برای مقابله با آن اقدام به تشکیل واحد ویژه ای تحت عنوان پلیس فتا کرده است و دادستانی تهران، دادسرای ویژه ای برای رسیدگی به جرایم رایانه ای تشکیل داده است.

چنانچه ملاحظه می شود در کنار فرصت های متعدد فضای مجازی، آسیب ها و تهدیدات فراوانی را می توان برای فضای مجازی برشمرد؛ لذا باید گفت چنانچه کنترل و مدیریت صحیحی در فضای مجازی داشته باشیم، در این صورت است که فرصت های زیادی برای ما به ارمغان خواهد داشت و راه رشد و توسعه را در تمام زمینه ها تسریع خواهد کرد و بالعکس در صورت عدم مهار و رها شدگی این فضا، دچار آسیب های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی خواهیم شد که به برخی از آنها در این گزارش اشاره شد و این آسیب ها تنها بخشی از تهدیدات ناشی از ول بودن فضای مجازی است و در سطح کلان حتی می توان حاکمیت سیاسی یک کشور را به مخاطره اندازد.